پس از آغاز جنگ ایران و عراق و تنش‌های دریایی که در منطقه علیه کشتی‌های تجاری صورت می‌گرفت، تعداد نیروهای گشت‌زنی آمریکایی در خلیج‌فارس افزایش یافت. توقیف و خسارت به کشتی‌های تجاری دلیل شروع جنگ دریایی آمریکا و جمهوری‌اسلامی بود و پس از آن عملیات‌های متعددی طی دستکم شش سال رخ داد.
در این سالها جمهوری‌اسلامی خسارات فراوانی را تحمل کرد؛ چرا که توان مقابله با آمریکا را نداشت. آمریکا به دنبال عقب‌نشینی جمهوری‌اسلامی در راهزنی دریایی و حمله موشکی به پایانه‌های نفتی و کشتی‌های تجاری بود.
تقویت پایگاه پنجم دریایی آمریکا در بحرین و گشت‌زنی پیاپی نیروی دریایی آمریکا در آب‌های خلیج‌فارس پس از بازداشت ملوانان بریتانیایی و آغاز تحریم‌های شدید نفتی که منجر به توقیف کشتی‌های حامل قاچاق نفت شد افزایش پیدا کرد و جمهوری‌اسلامی را وارد مرحله دیگری از رفتار تهاجمی کرد. انهدام ماکت ناوهواپیمابر کلاس نیمیتز در ششم اسفند ۱۳۹۳نشان داد جمهوری‌اسلامی خود را آماده ماجراجویی بیشتری در آب‌های خلیج‌فارس و تنگه‌هرمز خواهد کرد.
تغییر تصمیمات پنتاگون پس از توقیف کشتی مرسک تیگریس
هشتم اردیبهشت ۱۳۹۴، جمهوری‌اسلامی، کشتی تجاری متعلق به جزایر مارشال را در آب‌های آزاد توقیف کرد؛ اما رسانه‌های داخل کشور مدعی شدند که «ایران یک کشتی آمریکایی را که برخلاف قوانین رفتار می‌کرد توقیف کرده است».
مدیروقت سازمان بنادر و دریانوردی ایران پس از توقیف کشتی «مرسک تیگریس» مدعی شد که شکایت یک شاکی خصوصی دلیل توقیف اموال شرکت مرسک با حکم دادگاه استان تهران صورت گرفت.
جمهوری‌اسلامی با تصور آنکه کشتی «مرسک تیگریس» متعلق به آمریکا است، اقدام به توقیف کشتی و بازداشت ۲۴خدمه آن کرد؛ خدمه کشتی از اتباع روسیه، بلغارستان، میانمار، رومانی، اوکراین، انگلیس، سریلانکا و لهستان بودند. اقدام جمهوری‌اسلامی منجر به واکنش سریع پنتاگون شد. سرهنگ استیون وارن که سخنگوی وقت پنتاگون بود در نشستی خبری از اعزام یک ناوشکن نیروی دریایی آمریکا و یک جنگنده به نزدیکی کشتی شرکت مرسک خبر داد. با مطالعه وبسایت‌های میلیتاری که اخبار نظامی روز را آن زمان منتشر می‌کردند مشخص می‌شود آمریکا نیروهای دریایی خود را آماده هرگونه واکنش نسبت به گسترش فعالیت جمهوری‌اسلامی کرده بود. هر چند ایالات متحده آمریکا کشتی توقیف شده «مرسک تیگریس» را متعلق به آمریکا ندانست و تاکید کرد این کشتی متعلق به جزایر مارشال است؛ اما نیروهای سیاسی جمهوری‌اسلامی سرمست از توقیف یک کشتی آمریکایی بودند.
همزمان با توقیف کشتی، پنتاگون تصمیم گرفت نظارت بر کشتی‌های مشکوک و متعلق به جمهوری‌اسلامی را بیشتر کند.
یمن و ارسال سلاح قاچاق
تنش سیاسی-نظامی جمهوری‌اسلامی با آمریکا زمانی گسترش پیدا کرد که آمریکا مانع از اعزام کشتی‌های حامل سلاح به حوثی‌ها در یمن شد این اقدام آمریکا همزمان با توقیف کشتی مرسک تیگریس بود. ناوشکن‌های متعدد آمریکا از انتقال هزاران سلاح به یمن مطلع شدند و اجازه انتقال تسلیحات را به حوثی‌ها ندادند. پنتاگون و فرماندهی نیروی دریایی آمریکا در واکنش‌های جداگانه نسبت به انتقال تسلیحات جمهوری‌اسلامی به حوثی‌ها ابراز نگرانی کردند و به همین دلیل اجازه پهلوگیری کشتی‌ها را در یمن ندادند.
پس از گذشت هشت سال همچنان جمهوری‌اسلامی تلاش می‌کند تسلیحات نظامی و جنگی را به یمن، سوریه و دیگر نقاط مورد مناقشه خاورمیانه ارسال کند که ایالات متحده آمریکا مانع می‌شود و با توقیف کشتی اجازه گسترش اهداف ایدئولوژیک جمهوری‌اسلامی را نمی‌دهد.
شلیک به ناوهواپیمابر و بازداشت ملوانان آمریکایی
با تشدید تنش جمهوری‌اسلامی و ایالات متحده آمریکا و تلاش رژیم جهت ارسال تسلیحات به حوثی‌های یمن، فرماندهی نیروی دریایی آمریکا جهت مقابله با وضعیت موجود تصمیم به اعزام ناو هواپیمابر کلاس نیمیتز ترومن گرفت.
با حضور و اقدام به عبور ناو هواپیمابر ترومن از طریق تنگه هرمز، مقامات جمهوری‌اسلامی واکنش تندی نشان دادند و ورود این ناو استراتژیک ایالات متحده آمریکا را «تحریک‌آمیز» خواندند. مقامات آمریکایی اعزام این ناو هواپیمابر را صرفا جهت مقابله با قاچاق سلاح، قاچاق نفت و مراقبت‌های بیشتر از کشتی‌های تجاری با پرچم آمریکا و متحدان خود اعلام کرد.
کایل رینز، سخنگوی وقت سنتکام در دی ۱۳۹۴ از اقدامات خطرناک، غیرحرفه‌ای و بسیار تحریک‌آمیز جمهوری‌اسلامی در شلیک راکت به سمت ناوهواپیمابر ترومن خبر داد. با وجود تکذیب شلیک راکت به نزدیکی ناو هواپیمابر ترومن، مقامات پنتاگون ویدیویی مرتبط با شلیک راکت از سوی نیروهای سپاه به سمت ناو آمریکایی را منتشر کردند.
مقامات آمریکایی اعلام کردند جمهوری‌اسلامی در رزمایش نظامی خود با مهمات واقعی در نزدیکی ناوهواپیمابر ترومن این اقدامات را انجام داده است.
اخبار مربوط به شلیک قایق‌های تندروی سپاه به نزدیکی ناوهواپیمابر ترومن همچنان داغ بود که جمهوری‌اسلامی اقدام به بازداشت ۱۰ ملوان نیروی‌دریایی و کشتیرانی ایالات‌متحده آمریکا کرد. ۱۰ ملوان آمریکایی که در منطقه مورد مناقشه آبی درحال عبور بودند و قصد داشتند از کویت به بحرین بروند در نزدیکی جزیره فارسی که محل پایگاه دریایی سپاه است، بازداشت شدند.
جمهوری‌اسلامی پس از بازداشت ۱۰ ملوان آمریکایی که در تمامی رسانه‌های فارسی‌زبان آن را منتشر کردند در کمتر از یک روز مجبور به آزادسازی ملوانان آمریکایی شد.
لحظاتی پس از بازداشت ملوانان آمریکایی، ناو هواپیمابر ترومن به سمت جزیره فارسی حرکت کرد و آرایش جنگی ایالات متحده آمریکا در خلیج‌فارس کاملا تغییر و به صورت رویکرد تهاجمی پیش رفت. همزمان با تغییر آرایش نظامی، مقامات آمریکایی که درگیر توافقات برجام و رایزنی سیاسی پنهان و آشکارا بودند پس از پیگیری سریع توانستند ۱۰ملوان نیروی دریایی آمریکا را از ایران خارج کنند.
هرچند جمهوری‌اسلامی و شخص علی خامنه‌ای سرمست از بازداشت ملوانان آمریکایی بود و نشان فتح را به علی فدوی فرمانده نیروی دریایی سپاه داد؛ اما بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی از ترس عمیق جمهوری‌اسلامی از آمریکا سخن می‌گفتند که جمهوری‌اسلامی ۱۰ملوان آمریکایی که در آب‌های ایران حضور داشتند را کمتر از ۲۴ ساعت نتوانست نگه دارد.
بازی خطرناک سپاه در منطقه
پس از رویدادهای سال ۱۳۹۴ دیگر رجزخوانی لفظی سابق نبود و دو سوی تنش به تقویت ناوگان دریایی خود در خلیج‌فارس و تنگه‌هرمز دست زده بودند. آمریکایی‌ها با ورود ناوچه، ناوشکن و در زمان‌های پرریسک، ورود ناوگروه وضعیت برتر خود را حفظ کرد؛ اما جمهوری‌اسلامی که توان دریایی محدودی دارد ابتکار قایق‌های تندروی انتحاری و تهاجمی خود را بیشتر نمایان کرد. جمهوری‌اسلامی درچند پایگاه دریایی سپاه و بخصوص دو پایگاه دریایی بوشهر و بندرعباس به طور دائم قایق‌های تندرو خود را به خدمت گرفت و توانست توجه جهان را جلب کند.
سپاه اقدام به گشت‌زنی و نزدیک شدن به ناوشکن و گارد ساحلی آمریکا کرد. نزدیک شدن قایق‌های تندروی سپاه به کشتی‌های گشت‌زنی یو‌اس‌اس اسکوال و یو‌اس‌اس تمپست و در اقدامی مجزا نزدیک شدن به ناوشکن یو‌اس‌اس نیتز تنش لفظی میان مقامات دو کشور را افزایش داد. نیروی دریایی آمریکا تلاش می‌کرد تنش مستقیم رخ ندهد و به همین دلیل از اقدامات پیشگیری همچون شلیک هشدار هوایی، پرتاب منور و بوق ممتد استفاده کرد تا مانع نزدیک شدن قایق‌ها باشد اما نیروهای سپاه با اشاره انگشت تهدید و تلاش برای نزدیک شدن به کشتی، تنش دریایی را به وضعیت خطرناکی پیش بردند.
گشت‌زنی و رجزخوانی دریایی
سپاه تنها نیروی نظامی جمهوری‌اسلامی در دریا نبود که تلاش کرد با نیروهای آمریکایی وارد درگیری لفظی و تهاجمی شود. در سال ۱۳۹۶ در چند مورد نیروی دریایی ارتش جمهوری‌اسلامی نسبت به حضور ناوچه و ناوشکن‌های آمریکایی در گشت‌زنی دریایی آب‌های خلیج‌فارس هشدار داده بود.
در شهریور ۱۳۹۶ هرچند اولین تنش هشداری میان ارتش ایران و نیروهایی آمریکایی رخ داد؛ اما رفتار حرفه‌ای هر دو نیرو تنها منجر به واکنش هشداری شلیک هوایی و پرتاب منور شد. نزدیک شدن نیروهای آمریکایی به یک لنج ایرانی که از نظر آنان مشکوک بود؛ منجر به ورود نیروی دریایی ارتش به تنش دریایی شد. نیروی دریایی ارتش مدعی شد که کشتی جنگی آمریکایی در آب‌های ایران است و حق نزدیک شدن به لنج ایرانی را ندارد و پس از ارتباط رادیویی کشتی جنگی آمریکایی مجبور به ترک منطقه شد؛ اما همزمان قایق‌های تندروی سپاه در چند منطقه به ناوهای آمریکایی نزدیک و آنان را تهدید می‌کردند.
این وضعیت منجر به واکنش پنتاگون شد. پنتاگون از رویکرد غیرحرفه‌ای و عملکرد خطرناک نیروهای جمهوری‌اسلامی تحت عنوان «وضعیت آماده‌باش» یاد کرد و از مقامات جمهوری‌اسلامی درخواست کرد نسبت به این رفتارهای غیرایمن و غیرحرفه‌ای مسئولیت بیشتری نشان دهند.
ترامپ و تغییر تاکتیک نظامی
برتری ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا منجر به واکنش‌های مختلفی در ایران شد. بسیاری تصور می‌کردند با ورود ترامپ جنگ در مسیرهای مختلف رخ بدهد. ترامپ سیاست افزایش تحریم‌ها را از روز نخست علیه جمهوری‌اسلامی در پیش گرفت و به همین دلیل مزاحمت‌های دریایی قایق‌های سپاه نیز افزایش پیدا کرد. چندین تنش و درگیری کوچک رخ داد و در نهایت پرزیدنت ترامپ در سال ۱۳۹۹ دستور شلیک به قایق‌های مزاحم را صادر کرد. دانلد ترامپ در سخنرانی خود مشخصا تاکید کرد که «ما نمی‌خواهیم قایق‌های مسلح جمهوری‌اسلامی اطراف قایق‌های ما باشند» و اینگونه هشدار میان دو کشور به اوج خود رسید.
ترامپ در زمانی این تصمیم را گرفت که یازده قایق تندروی سپاه به مدت یک ساعت و به تعداد به ناوشکن پال همیلتون، لوئیس بی‌پولر و چند ناوچه دیگر نزدیک شده بودند و با رفتاری غیرایمن با سرعت بالا از دماغه و عقب کشتی‌های جنگی آمریکا رد شدند. این رفتار یکی از عجیب‌ترین اقدامات جمهوری‌اسلامی محسوب می‌شد که می‌توانست منجر به تلفات انسانی زیادی برای جمهوری‌اسلامی رقم بزند که با هوشیاری مقامات دریایی آمریکا این وضعیت کنترل شد. این اقدام هالیوودی که با واکنش ترامپ و ناوگان پنجم دریایی آمریکا روبرو شد اوج تنش قایق‌های سپاه و نیروهای جمهوری‌اسلامی با آمریکا در وضعیت رجزخوانی طی سالهای گذشته محسوب می‌شود.
آمریکا پس از این واقعه نیروهای گشت‌زنی و نیروی دریایی خود را افزایش چشمگیری داد.
بی‌نتیجه بودن هشدارها
پس از درخواست ترامپ درخصوص شلیک به قایق‌های مزاحم، رفتار جمهوری‌اسلامی تغییر نکرد چرا که با آمدن جو بایدن رئیس‌جمهور وقت آمریکا شاهد مزاحمت‌های پیاپی در منطقه دریایی خلیج فارس و تنگه‌هرمز هستیم. در سال ۱۴۰۰ شناور «هارت ۵۵» متعلق به سپاه به همراه سه قایق تندروی به دو کشتی گارد ساحلی به نام‌های مونوموی و رانگل نزدیک و منجر به تغییر مسیر این دو شناور آمریکایی شد. مقامات نیروی دریایی آمریکا تلاش کردند مانع از شروع تنش نظامی شوند. گارد ساحلی آمریکا سه مرتبه هشدار رادیویی به قایق‌های جمهوری‌اسلامی ارسال کرد و در نهایت با وجود اینکه در آب‌های آزاد بود مجبور به ترک آن منطقه شد.
نفتکش‌ها و مقابله با مصادره آن
با وجود تحریم‌های نفتی، جمهوری‌اسلامی اقدام به فروش قاچاقی نفت از طریق کشتی‌های حامل نفت می‌کند. تاکنون تعدادی از نفتکش‌ها طبق قوانینِ تحریم، مصادره شده‌اند. جمهوری‌اسلامی نسبت به توقیف و مصادره محموله نفتی در آب‌های دریای عمان در سال ۱۴۰۰واکنش تندی نشان داد و در یک عملیات «هلی برن» کشتی توقیف شده توسط آمریکا را پس از تصرف به سمت آب‌های ایران منتقل کرد. مقامات جمهوری‌اسلامی اعلام کردند که آمریکا نفت آن را به یک کشتی نفتکش دیگر منتقل کرده بود. جمهوری‌اسلامی برای انتقال این کشتی، شش ساعت درگیر عملیات نظامی جهت بازپس‌گیری آن بود.
جنگ در اسرائیل و ورود دو ناوگروه به خاورمیانه
تاکنون سابقه نداشته است که دو ناوگروه متشکل از دو ناوهواپیمابر کلاس نیمیتز به همراه بیست کشتی جنگی وارد منطقه خاورمیانه، دریای سرخ و خلیج‌فارس شوند. پس از حمله تروریستی هفتم اکتبر در اسرائیل و افزایش تنش‌ها و رجزخوانی جمهوری‌اسلامی که منجر به حملات پیاپی حوثی‌ها به کشتی‌ها نیز شد، ایالات متحده آمریکا تصمیم به ورود دو ناوگروه جرالد فورد و آیزنهاور کرد.
ورود هفت کشتی مین‌یاب دریایی در خلیج‌فارس و همچنین رخ‌نمایی زیردریایی کلاس اوهایو، آرایش نظامی آمریکا در منطقه را کاملا تغییر داد و به باور نویسنده این یادداشت مانع از شکل‌گیری جنگ جهانی سوم شد.
ورود ناوگروه آیزنهاور به خلیج‌فارس که عملیات‌های گشتی‌زنی منظمی دارد، مقامات جمهوری‌اسلامی را عصبانی کرده است. با وجود پروازهای بی۲ که اگر در محور حضور نیروهای دریایی محسوب نکنیم و به گشت‌زنی دیگر کشتی‌های جنگی در منطقه خاورمیانه و در آب‌های آزاد منطقه توجه نکنیم باز می‌توان گفت که نیروی دریایی آمریکا در اقدامی بی‌سابقه چند هزار نیروی خود را مامور به حفظ صلح در خاورمیانه و بخصوص خلیج‌فارس کرده است؛
با این حال طی روزهای اخیر شاهد حمله به نفتکش‌ها و مصادره کشتی‌های تجاری در دریای سرخ توسط حوثی‌های یمن هستیم. مصادره کشتی‌های تجاری بخصوص اسرائیلی که با ورود کشتی‌های جدید جنگی بریتانیا و اسرائیل احتمالا کمتر خواهد شد، هشدار مهمی در منطقه است که می‌تواند وضعیت امنیت دریایی را با بحران روبرو کند.
آرایش نظامی اخیر نشان می‌دهد که هر لحظه امکان گسترش تنش و حتی آغاز درگیری نظامی در دریای سرخ یا در نقاط حساسی چون تنگه‌هرمز به دور از انتظار نیست. آمریکا آمادگی کامل این درگیری نظامی را دارد؛ اما تا جایی که امکان دارد تلاش می‌کند وارد جنگ نشود. حوثی‌ها و یا جمهوری‌اسلامی تنها در صورتی وارد تنش خواهند شد که مطمئن باشند درگیری نظامی محدود و کوتاه مدت رخ خواهد داد چرا که از نظر تسلیحات، امکان جنگ فرسایشی را ندارند.
قسمت اول: تکرار تاریخ، جنگ دریایی آمریکا و جمهوری‌اسلامی؟
قسمت دوم: جمهوری‌اسلامی و سه دهه رجزخوانی دریایی علیه آمریکا
مرتضی اسماعیل‌پور